Đặt vấn đề: Phát hiện sớm bệnh phong sẽ giảm nguồn lây cho cộng đồng và tàn tật, trong đó cũng làm giảm gánh nặng cho bệnh nhân, gia đình và xã hội. Mục tiêu: Xác định nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng đến chậm trễ trong chẩn đoán bệnh phong; Tìm ra một vài giải pháp can thiệp khả thi nhằm phát hiện sớm bệnh phong. Đối tượng và phương pháp: Mô tả cắt ngang 341 bệnh nhân phong tại các tỉnh phía Nam từ Bình Thuận đến Cà Mau năm 2005. Kết quả: 89,5% bệnh nhân bị chẩn đoán trễ, thời gian chẩn đoán trễ chung khoảng 14 tháng (do bệnh nhân khoảng 10 tháng, do y tế khoảng 4 tháng). Chẩn đoán trễ do bệnh nhân chiếm 79,5% và do dịch vụ y tế 34,3%. Nhóm không biết dấu hiệu sớm bệnh phong bị chẩn đoán trễ gấp 3 lần so với nhóm biết với p=0,0009 và CI 95% = 1,26-2,97. Thời gian chẩn đoán chậm và độ tàn tật của bệnh nhân phong có mối liên hệ có ý nghĩa, p=0,001. Chẩn đoán chậm >12 tháng thì tỷ lệ tàn tật 45,9% so với 20,4% ở nhóm chậm <6 tháng. Chẩn đoán chậm do y tế tư 68,7% và y tế công 23,3%, ở cơ sở không chuyên khoa 65,2% so với chuyên khoa 13,3%. Kết luận: Chậm trễ trong chẩn đoán bệnh phong chủ yếu do bệnh nhân, bệnh nhân không biết dấu hiệu sớm bệnh bị chẩn đoán trễ nhiều hơn so với nhóm biết. Chậm trễ do dịch vụ y tế là do y tế tư và y tế không chuyên khoa. Cán bộ chuyên khoa da liễu vấn giữ vai trò quan trọng trong chẩn đoán bệnh phong. Tăng cường giáo dục truyền thông về bệnh phong cho cộng đồng và tập huấn để nâng cao kiến thức và kỹ năng chẩn đoán bệnh phong cho hệ thống y tế tư và không chuyên khoa là rất cần thiết.